A Vitamini Nedir?
A vitamini yağda çözünen retinol, retinal ve retinil esterler gibi bir grup retinoide verilen isimdir. A vitamini bitkisel kaynaklardan provitaminler olarak veya hayvansal kaynaklardan retinol esterleri (ör: retinol palmitat) olarak alınır. A vitamini; görme, büyüme, üreme, embriyo gelişmesi, kan yapımı, bağışıklık sistemi ve doku hücresi farklılaşmasında gerekli bir vitamindir. A vitamini yağda erir, ısıya dayanıklıdır, emilimi için safra asitlerine ihtiyaç vardır.
Vücut Çalışmasındaki Görevleri
- Vücudun hastalıklara karşı bağışıklık sisteminin oluşumunda yardımcıdır.
- Kemik dokusunun ve üreme sisteminin gelişiminde yardımcıdır.
- Gözlerinizin karanlıkta normal olarak görmesine ve alacakaranlığa alışmasına yardım eder.
- Epitel (barsak, deri vb) doku yapımı, gelişimi ve korunmasında görev alır. A vitamini yetersizliğinde böbreklerde, sindirim organlarında bozukluklar görülebilir. Solunum ve üreme sistemi ile sindirim sisteminde; ağız, mide ve ince bağırsakların ve idrar yollarındaki deri ve dokuların sağlıklı bir şekilde devamlılığını sağlayarak, enfeksiyonlara karşı korur.
- Karotenoid formları bir antioksidan olarak çalışırlar ve çeşitli kanser türleri ile yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucu etki gösterebilirler.
A vitamini vücutta depo edilen bir vitamindir. Bu nedenle yetersizlik belirtileri, uzun süre A vitamini alınmadığında görülür. Yetersiz ve dengesiz beslenenlerde ve büyümenin hızlı olduğu çocukluk, gebe ve emziklilik dönemlerinde sorun ortaya çıkar.
A Vitamini Yetersizliğinin En Önemli Belirtileri;
- Epitel dokuların (derinin kuru ve pütürlü bir durumda olması, gözdeki epitel dokunun bozulması, kuruması ve koruyucu tabakanın kaybı) bozulması.
- Bağışıklık sisteminin bozulması nedeniyle enfeksiyon hastalıklarına yakalanma sıklığının artması.
- Vitamin A yetersizliği sindirim organlarında da kendini göstermekte ve mide yaraları oluşabilmektedir.
- A vitamini yetersizliğinde çocuklarda normal büyüme ve gelişme sağlanamamaktadır. Özellikle çocuklarda sık görülen enfeksiyon hastalıkları, vücut direncinin düşük olması büyümede gerilik konusunun önemini ortaya çıkarmaktadır.
A Vitamini Fazlalığının En Önemli Belirtileri;
A vitamininden yeterli beslenen bir birey günlük ihtiyacın 10 katı kadar A vitamini alırsa vücutta zehirlenme etkisi görülür. Zehirlenme, genellikle yüksek dozda ilaç formunda retinol alındığında olur, karotenlerle olmaz. Karotenlerin fazlası ciltte toplanır ve el ayalarında daha belirgin olmak üzere sarı renk dönüşümü görülür. Besinlerle fazla alınması ise çok ender durumlarda zehirlenme tablosuna yol açabilir. Bebeklerde tek doz 75.000-300.000 ünite, erişkinlerde ise 2 milyon ünite bir defada akut zehirlenme tablosuna yol açabilir. Bebeklerdeki akut zehirlenme belirtileri, kafa içi basınç artması, fontanellerde kabarıklık, hiperirritabilite, kusma ve iştah azlığıdır. Erişkinlerde ise bulantı-kusma, bas dönmesi, baş ağrısı, uyuşukluk ve ciltte eritemlerdir. Günlük 2000-3000 μg retinol eşdeğeri retinolü devamlı olarak kullanan bebeklerde birkaç ayda, erişkinlerde ise birkaç yılda kronik zehirlenme (hipervitaminoz) belirtileri ortaya çıkabilir.
A Vitamini Kaynakları Nelerdir?
Retinol formundaki A vitaminini hayvansal kaynaklı karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı, yumurta gibi besinlerden alırsınız. Bitkisel kaynaklardan ise beta karoten gibi karotenoidleri alır ve bunları organizmanızda A vitaminine dönüştürebilirsiniz. Karotenoidlerin ( A vitamini ön maddesi) kaynakları kırmızı ve sarı portakal ile birçok koyu yeşil yapraklı sebzelerdir. En çok sarı turuncu (havuç, kış kabağı vb.) koyu yeşil yapraklı sebzeler ile sarı ve turuncu meyvelerde (kayısı, şeftali vb.) bulunur.
| YAŞ | Günlük A Vitamini Gereksinmesi |
| 0-12 aylık | 375mcg |
| 1-3 yaş | 400mcg |
| 7-10 yaş | 700mcg |
| 11-14 yaş | 800mcg |
| 15-18 yaş | 1000 mcg |
| Yetişkin erkek | 1000 mcg |
| Yetişkin kadın | 800 mcg |
